یادداشت | 12 ضرب المثل نامناسب

به گزارش سرویس فرهنگی اجتماعی خبرگزاری رسا، گاهی می شود، جملات بی رنگ و خشک را با چاشنی ضرب المثل تر و تازه کرد. ضرب المثل ابزار است. ابزارِ بیانِ چکیدهِ منظور یا مقصود های غیر مستقیم است. گاهی هم می توان با یک ضرب المثل، فرسنگ ها سخن و جملات را میانبُر زد. همان گونه «هر گِردی گردو نیست» هر ضرب المثلی نیز سازنده و راه نشان ده نیست.

دسته ای از ضرب المثل ها، نمایی دارند از واژه های زیبا ولی اندورنی شان خراب و بی محتواست. قسم دیگر نیز با چینش کلمات معصوم، در پی القای باورهای مسموم‌اند. و بعضی، ترویج دهنده خودخواهی، تعلق نامعقول به مادیات و مجاز بودن به انجام هر کاری، ناامیدی و یاس، سبک شمردن عبادت، بی تفاوت بودن و...

خطرناک ترین در نهایت رایج ترین

جای تاسف و نگرانی هست که خطرناک ترین ضرب المثل، رایج ترین آن میان مردم شده است:

موجِ هول‌آسایِ ناامیدی و یأس، به بن بست رسیدن، عدم توکل و خدای توانا و بلندمرتبه را عاجز دیدن، از فراورده های ضرب المثل مسموم زیر است:

آب که از سر گذشت چه یک وجب، چه صد وجب!

ضرب المثل مذکور اگر چه در مورد جسم صادق است؛ اما روح انسان غرق شدنی نیست. روح و روان پلید و شیطان صفت، با یک توبه نصوح و رد حقوق دیگران، پاک و منزه می‌شود.

بررسی ضرب المثل از منظر قرآن

 قُلْ يٰا عِبٰادِيَ اَلَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلىٰ أَنْفُسِهِمْ لاٰ تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اَللّٰهِ إِنَّ اَللّٰهَ يَغْفِرُ اَلذُّنُوبَ جَمِيعاً إِنَّهُ هُوَ اَلْغَفُورُ اَلرَّحِيمُ.۱

‏ ای پیامبر! از قول منِ خدا به مردم بگو: اي بندگانم! ای آنان كه در معاصي زياده‌روی هم كرده‌ايد! از لطف و مرحمت خدا مأيوس و نااميد نگرديد. قطعاً خداوند همه گناهان را مي‌آمرزد. چرا كه او بسيار آمرزگار و بس مهربان است.

آیه؛ ضرب المثل اشتباه را به کلی دور ریخته و فرمایش دیگر آیات این است؛ از هر کجا جلوی بدی‌ها و رذائل را سد کنی(تُوبُوا إِلَى اَللّٰهِ تَوْبَةً نَصُوحاً)۲ مشمولِ مهربانی ذاتی می شوی که رحمت را بر خود حتم کرده است (كَتَبَ عَلىٰ نَفْسِهِ اَلرَّحْمَةَ)۳ و بازتاب رحمت اللهی، غفران و بخشش در روز واپسین خواهد بود.۴ خبط کارانِ بی اطلاع از آموزه های قرآنی، نگویند؛ ما غرق گناه هستیم. دیگر جای نفس کشیدن در هوای پاک خدایی نداریم.

ضرب المثل هایی که نباید هر جا به کار برد

۱. دیگی که برای من نجوشد میخوام سر سگ توش بجوشه؛ خودخواهی و خودمحوری.

۲. سرم را بشکن ولی نرخم را نشکن؛ بدن امانت و نباید بخاطر مسائل دنیوی و مادی زودگذر به آن ضرر رساند. و از طرفی تلعق نامعقول را در وجود انسان پرورش می دهد.

۳. عقد پسر عمو دختر عمو را در آسمان بستند؛ حکایت از تعصب بیجای گذشتگان دارد. هر دختر و پسر عمو مناسب ازدواج با یکدیگر نیستند.

۴. خواب زن چپ می زند؛ صحیح آن خواب ظن چپ است.

۵. رفتم ثواب كنم كباب شدم؛ کار که برای خدا باشد جواب بدی در مقابل آن خوبی، کباب شدن نیست. پاداش کار خوب را خدا می دهد.

۶. قصاص در این دنیاست؛ قصاص در دو دنیاست.

۷. آب که از سر گذشت چه یک وجب چه صد وجب؛ ترویج یأس و ناامیدی و قید همه چی رو زدن.

۸. خواهی نشوی رسوا همرنگ جماعت شو؛ پرورش و نفوذ نفاق.

۹. دوری و دوستی؛ قطع روابط.

۱۰. دزد باش، مرد باش. دزدی؛ دزدی عین نامردی است.

۱۱. موسی به دین خود، عیسی به دین خود؛ بی تفاوت بودن نسبت به یکدیگر.

۱۲. عبادت به جز خدمت به خلق نیست، به تسبیح و سجّاده نیست؛ بی ارزش دانستن سایر عبادات همچون ستون دین یعنی نماز. 918/ی703/س

سیدتقی نوری

منابع

۱. سوره زمر آیه ۵۳

۲. سوره تحریم آیه ۸ (به درگاه خدا توبه خالصانه‌اي بكنيد)

۳. سوره انعام آیه ۱۲ (خداوند، رحمت به  بندگان را بر خویشتن واجب کرده است)

۴. سوره دخان آیه ۴۰.